Giai đoạn iii iva là gì? Các công bố khoa học liên quan

Định nghĩa và phân loại theo hệ thống TNM

Hệ thống phân giai đoạn ung thư TNM (Tumor‑Node‑Metastasis), do UICC và AJCC phát triển, là chuẩn quốc tế để xác định mức độ tiến triển của khối u nguyên phát (T), di căn hạch vùng (N) và di căn xa (M). Giai đoạn III và IVA thuộc giai đoạn tiến triển cao của TNM, phản ánh sự xâm lấn lan rộng nhưng chưa hoặc mới bắt đầu di căn xa.

Giai đoạn III được định nghĩa là khối u có kích thước lớn hoặc tác động sâu (T3–T4) và/hoặc đã lan đến nhiều hạch bạch huyết vùng (N1–N3), nhưng chưa có bằng chứng di căn xa (M0). Trong khi đó, giai đoạn IVA được phân loại là giai đoạn đầu tiên có di căn khu trú (M1a), tức di căn đến một vị trí nhất định mà chưa lan rộng.

Hệ thống TNM giúp bác sĩ có ngôn ngữ chuẩn để trao đổi, lập kế hoạch điều trị và tiên lượng bệnh nhân, đồng thời hỗ trợ nghiên cứu và so sánh kết quả điều trị trên phạm vi toàn cầu. Giai đoạn được ghi nhận ngay từ chẩn đoán đầu tiên và không thay đổi dù bệnh có tiến triển sau đó :contentReference[oaicite:0]{index=0}.

Ý nghĩa lâm sàng của giai đoạn III và IVA

Phân biệt chính xác giữa giai đoạn III và IV‑A rất quan trọng để xác định chiến lược điều trị tối ưu, từ phẫu thuật, hóa trị/xạ trị đến liệu pháp toàn thân. Ở giai đoạn III, mục tiêu có thể là điều trị triệt căn; ở giai đoạn IVA, điều trị thường mang tính kiểm soát triệu chứng và kéo dài thời gian sống.

Ở một số dạng ung thư điển hình như phổi, cổ tử cung hoặc đầu cổ, giai đoạn III mức độ xâm lấn tại chỗ và hạch rất nặng, trong khi giai đoạn IVA đã bắt đầu có dấu hiệu xâm lấn vào cơ quan lân cận hoặc di căn khu trú như tràn dịch màng phổi (M1a) :contentReference[oaicite:1]{index=1}.

Sự lựa chọn giữa điều trị toàn diện tích cực hay điều trị triệu chứng phụ thuộc vào giai đoạn phát hiện, sức khỏe chung, và khả năng đáp ứng của bệnh nhân đối với những phương pháp điều trị cao cấp hơn.

Giai đoạn III trong một số loại ung thư phổ biến

• Ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC): T3/T4 hoặc hạch N2/N3, không có di căn xa (M0) :contentReference[oaicite:2]{index=2}.
• Ung thư nội mạc tử cung (giai đoạn FIGO): Giai đoạn III khi khối u đã lan đến mô ngoài tử cung như phần phụ, thành chậu, hạch vùng :contentReference[oaicite:3]{index=3}.
• Ung thư đại trực tràng: Giai đoạn III khi tumor xâm lấn qua lớp cơ (T3/T4) và có di căn ít nhất 1–3 hạch nhưng chưa di căn xa (M0); giai đoạn IVa khi có M1a, tức di căn xa đến một vị trí :contentReference[oaicite:4]{index=4}.

Nhìn chung, đặc điểm chung của giai đoạn III là mức độ xâm lấn tại chỗ nghiêm trọng kèm theo di căn hạch rõ rệt, mở ra cơ hội điều trị phẫu thuật kết hợp với các phương pháp hỗ trợ khác nhằm hướng tới điều trị triệt căn.

Giai đoạn IVA và sự khác biệt với giai đoạn IVB

Giai đoạn IVA đánh dấu sự xuất hiện của di căn khu trú (M1a) — ví dụ như di căn phổi đơn độc, tràn dịch màng phổi, hoặc xâm lấn tới cơ quan kế cận mà không lan rộng khắp cơ thể. Giai đoạn IVB thường là khi di căn xa nhiều vị trí hoặc nhiều cơ quan (M1b/M1c) :contentReference[oaicite:5]{index=5}.

Ví dụ, trong ung thư đại trực tràng giai đoạn IVA có M1a (di căn đến một vị trí như gan hoặc phổi), trong khi giai đoạn IVB có di căn xa nhiều nơi như gan, phổi và xương cùng lúc :contentReference[oaicite:6]{index=6}.

Sự phân biệt này quan trọng trên thực tế lâm sàng để đánh giá xem có nên can thiệp triệt để (phẫu thuật phối hợp hóa/xạ) hay nên tập trung vào điều trị hệ thống kiểm soát triệu chứng.

Phác đồ điều trị ở giai đoạn III và IVA

Điều trị ung thư giai đoạn III và IVA thường yêu cầu phối hợp đa mô thức, bao gồm phẫu thuật, hóa trị, xạ trị và liệu pháp toàn thân. Ở giai đoạn III, đặc biệt IIIA hoặc IIIB, nếu khối u vẫn còn khả năng cắt bỏ và bệnh nhân đủ điều kiện thể trạng, điều trị triệt căn là mục tiêu chính.

Trong ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn IIIA, chiến lược điều trị thường là hóa trị đồng thời xạ trị, sau đó phẫu thuật nếu có chỉ định. Ở ung thư vú giai đoạn III, hóa trị tân hỗ trợ trước phẫu thuật và sau đó xạ trị bổ sung là quy trình chuẩn. Trong ung thư cổ tử cung giai đoạn III, điều trị thường là xạ trị ngoài kết hợp xạ trị trong và hóa trị đồng thời bằng cisplatin.

Giai đoạn IVA thường không còn khả năng phẫu thuật triệt căn do bệnh đã vượt ra khỏi vùng giải phẫu nguyên phát. Điều trị tập trung vào hóa trị toàn thân hoặc liệu pháp miễn dịch. Với bệnh nhân có đột biến gen như $EGFR^{mut}$, $ALK^{+}$ hoặc $PD-L1>50\%$, liệu pháp nhắm trúng đích hoặc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch được ưu tiên ([nccn.org](https://www.nccn.org/guidelines/guidelines-detail?category=1&id=1450)).

Tiên lượng sống và tỷ lệ sống thêm

Tiên lượng sống ở giai đoạn III và IVA phụ thuộc vào loại ung thư, đáp ứng điều trị, tình trạng di căn hạch, sinh học phân tử của khối u, và tình trạng sức khỏe nền của bệnh nhân. Tỷ lệ sống sau 5 năm thay đổi rộng rãi theo loại ung thư và giai đoạn cụ thể.

Loại ung thư	Giai đoạn III - sống sau 5 năm	Giai đoạn IVA - sống sau 5 năm
Ung thư vú	72%	44%
Ung thư phổi (NSCLC)	36%	15–20%
Ung thư cổ tử cung	58%	16%
Ung thư đại trực tràng	71%	39%

Các yếu tố tiên lượng độc lập bao gồm chỉ số thể trạng (ECOG), chỉ điểm sinh học (CEA, CA19-9, CYFRA 21-1), tải lượng khối u, mức độ xâm lấn và biểu hiện gen bất thường.

Vai trò của chẩn đoán hình ảnh và mô bệnh học

Việc xác định chính xác giai đoạn III hoặc IVA đòi hỏi phối hợp nhiều phương tiện chẩn đoán, bao gồm CT, MRI, PET-CT, siêu âm nội soi, và sinh thiết mô. PET-CT giúp đánh giá mức độ di căn hạch và loại trừ di căn xa, đặc biệt trong giai đoạn chuyển tiếp giữa III và IV.

Sinh thiết mô không chỉ dùng để xác định loại mô học (ví dụ: biểu mô tuyến, tế bào vảy) mà còn cần thiết cho phân tích miễn dịch mô học (IHC) và sinh học phân tử (PCR, NGS). Các chỉ dấu như EGFR, ALK, KRAS, HER2, MSI-H,... giúp xác định phương pháp điều trị nhắm trúng đích phù hợp cho từng bệnh nhân.

Sự phát triển của sinh thiết lỏng (liquid biopsy) cũng đang được ứng dụng để đánh giá di căn tối thiểu còn sót lại (MRD) và theo dõi tiến triển bệnh không xâm lấn.

Hướng phát triển cá nhân hóa điều trị

Y học cá thể hóa là xu hướng điều trị ung thư hiện đại, đặc biệt quan trọng ở giai đoạn III và IVA – nơi các lựa chọn truyền thống thường chưa tối ưu. Dựa vào hệ gen khối u, biểu hiện miễn dịch, độ biến đổi khối u (TMB), mô hình AI và dữ liệu lớn (real-world data), bác sĩ có thể chọn ra phác đồ mang lại hiệu quả cao và độc tính thấp nhất.

Ví dụ, với bệnh nhân ung thư phổi có $PD-L1 \geq 50\%$, điều trị đơn độc bằng pembrolizumab có thể mang lại kết quả tương đương hoặc hơn hóa trị. Trong ung thư đại trực tràng MSI-H, thuốc ức chế checkpoint như nivolumab hoặc pembrolizumab đã thay thế hóa trị truyền thống ở nhiều trung tâm.

Sự kết hợp giữa phân tích multi-omics và công nghệ trí tuệ nhân tạo cũng mở ra khả năng xây dựng mô hình tiên lượng chính xác và tạo ra lộ trình điều trị chuyên biệt cho từng cá nhân, kể cả trong các trường hợp giai đoạn muộn.

Tài liệu tham khảo

1. AJCC Cancer Staging Manual, 8th Edition. American Joint Committee on Cancer. cancerstaging.org
2. UICC TNM Classification of Malignant Tumours, 9th Edition. Union for International Cancer Control. uicc.org
3. NCCN Guidelines. “Non-Small Cell Lung Cancer.” nccn.org
4. National Cancer Institute. “Stages of Cancer.” cancer.gov
5. American Cancer Society. “Cancer Staging Overview.” cancer.org
6. Frontiers in Oncology. “Personalized Medicine in Cancer.” frontiersin.org